گستره نقش و طرح‌ها و رنگ‌هاي زيبايي كه دستان قاليباف كرد روي فرش خلق مي‌كند نه فقط از آن كالايي قيمتي مي‌سازد كه خود نوعي هنر است. به گفته كارشناسان فرش، تعداد زيادي از فرش‌هايي كه در موزه‌هاي دنيا وجود دارد مربوط به استان كردستان ازجمله فرش سنندج و فرش بيجار است كه از آن با عنوان فرش آهنين ياد مي‌كنند. البته خوب است بدانيد هنگامي كه از فرش كردستان مي‌گويند به توليدات ديگري چون جانمازي، چادر رختخواب‌پيچ، زيلو، روانداز يا لحاف معروف به جاجيم هم اشاره مي‌شود.
- سبك‌هاي فرش‌بافي كردستان
فرش‌هايي كه از روزگاران قديم در اين منطقه بافته شده‌اند از شاهكارهاي فرش‌بافي در كشور به‌شمار مي‌روند. عبدالله جواهري از فرش‌فروشان قديمي سنندج است و به‌دليل سابقه خانوادگي در اين زمينه اطلاعات بسياري دارد. او كه بازنشسته جهادكشاورزي است و پس از آن به‌طور جدي به شغل پدرش روي آورده و نه‌تنها فرش‌هاي زيبايي در فروشگاهش دارد كه كلكسيون زيبايي از جاجيم هم گردآوري كرده است، مي‌گويد: فرش‌هاي كردستان در 3سبك متفاوت بافته مي‌شوند كه هر سبك برگرفته از ويژگي‌ها و شرايط خاص منطقه بوده و به‌همين دليل تنوع در رنگ‌ها و نوع بافت هم زياد است. 3سبك اصلي فرش‌بافي كه مي‌توان به آن اشاره كرد، «سنه، بيجار و افشار» و يك سبك كمتر رايج كه زيرمجموعه فرش سنه است، «نران» نام دارد. بافت اين فرش‌ها به‌صورت «دوپود» و « يك پود» است و مواد مصرفي آن پشم، پشم و چله و پود كتان و چله ابريشم است. سبك معروف بيجار در اصل متعلق به شهرستان بيجار و روستاهاي اطراف، افشار به شهرستان تكاب و سبك سنه متعلق به شهرستان سنندج و مناطق اطراف آن ليلاخ، كليايي و كامياران است.
سنه كه نام كردي سنندج هم هست به سبك بافت و طرح و نقش‌هايي گفته مي‌شود كه در اين شهر و روستاهاي اطراف آن رايج است و در فرش‌هاي بافته شده در اين منطقه به‌كار مي‌رود. نقش‌هايي كه در اين سبك به‌كار مي‌رود بيشتر «ماهي درهم»، «گل‌وكيلي»، «جقه هشت‌پر»، «جقه‌چارگي»، «جقه چهارپر»، «گل و بلبل» و «گل ميرزا علي» است.
بيجار از ديگر سبك‌هاي فرش‌بافي در كردستان است. اين سبك بيشتر در شهرها و روستاهاي اطراف شهرستان‌هاي بيجار و قروه بافته مي‌شود. سبك و طرح بيجار به‌دليل زيبايي و كيفيت، شهرت جهاني دارد و ازجمله طرح‌هاي مهم آن مي‌توان به نقوش «ماهي‌درهم»، «مراتي»، «لچك و ترنج شاه عباسي»، «انواع كلاه‌فرنگ» و «دهان اژدر» اشاره كرد. ماهي درهم و لچك ترنج از محبوب‌ترين نقش‌هاي فرش دستباف هستند كه ترنج برگرفته از معماري ايران‌باستان بوده و اثر آن را روي حجاري‌هاي باقي‌مانده از آن دوران مي‌توان ديد. طرح لچك ترنج حاشيه‌هايي پهن در اطراف و طرح‌هاي بيضي و دايره‌اي در ميانه دارد.سبك افشار هم همانطور كه اشاره شد يكي ديگر از سبك‌هاي فرش‌بافي است كه بيشتر در شهرستان‌هاي تكاب و در مناطقي از سقز، ديواندره و بانه رواج داشته است.
- جاجيم كردستان
جاجيم گونه‌اي زيرانداز دورويه است كه نوعي ديگر از هنر دستباف زنان كرد را نشان مي‌دهد و تقريبا در تمامي روستاهاي اين استان مرسوم و متداول است. جاجيم پارچه‌اي ضخيم و كم‌عرض است كه با استفاده از پودهاي كلفت بافته مي‌شود. رنگ‌هاي به‌كار رفته در آن در ۶ تا ۸ رنگ و بيشتر از رنگ‌هاي سنتي و گياهي و طرح‌هاي ساده و هندسي و اغلب به دو شكل راه راه و ستاره‌اي است.جاجيم‌ها اغلب به‌صورت نوارهايي با عرض ۲۵ تا ۳۰ سانتي‌متر و طول ۵۰متر بافته مي‌شوند. براي استفاده از جاجيم چند نوار كنار همديگر دوخته مي‌شوند تا پارچه‌اي بزرگ فراهم شود .جاجيم پرز ندارد و مي‌توان از هر دو روي آن استفاده كرد. در قديم جاجيم مناسب‌ترين چيزي بوده كه روي كرسي مي‌انداخته‌اند. ابزار كار جاجيم‌بافان شامل دستگاه بافندگي و ماكو مي‌شود. مواداوليه جاجيم، پشم و بافت آن شبيه گليم است با اين تفاوت كه جاجيم در 4تخته بافته و پس از بافتن به هم متصل و دوخته مي‌شود. در منطقه اورامان، زنان جاجيم‌هايي را با نقوش متنوع و جنس مرغوب مي‌بافند كه در نوع خود كم‌نظير است.
- سجاده سنندج
آقاي جواهري از نوع ديگري از فرش‌هايي كه در كردستان بافته مي‌شود و مختص به سنندج است مي‌گويد كه به آن « سجاده» مي‌گويند. او مي‌گويد كه اين مدل فرش در ميان فارس زبانان به گليم معروف است اما با گليم در معناي كلي آن متفاوت است. سجاده برخلاف فرش دو رويه دارد كه هر دو طرف يك شكل است. جنس آن نازك‌تر از فرش است و فقط تار و پود دارد و در ابعاد و اندازه‌هاي مختلف بافته مي‌شود. يكي از تفاوت‌هاي فرش با سجاده در اين است كه در آن در كنار تار و پود از پشم هم استفاده مي‌كنند و در بين هر دو پود در طول و عرض، پشم را دو پله گردانده و گره زده و مي‌بُرند. همچنين بعد از اينكه چند رديف پشم دورچله پيچانده شد با شانه فرش آن را شانه مي‌كنند و سپس با قيچي مي‌بُرند تا يكدست شود.
- يك فرش دستباف چه ويژگي‌هايي دارد؟
از ويژگي‌هاي يك فرش دستباف چند سانتي‌متر اختلاف در ابعاد فرش در قسمت‌هاي بالا و پايين آن است اما در واقع اين يكي از مشخصات طبيعي آن است و عيب به‌شمار نمي‌رود. البته در قاليچه‌هاي كوچك كمي بيشتر به چشم مي‌آيد و بهتر است فرش نمونه متقارن آن را انتخاب كنيد. با تا كردن فرش دستباف از قسمت مياني مي‌توانيد از تقارن آن اطمينان پيدا كنيد.
تقارن رنگ از ديگر ويژگي‌هاي يك فرش دستباف است كه بايد به آن توجه كرد. هنگام خريد فرش دستباف به تقارن رنگ در قسمت‌هاي متقارن توجه كنيد و حتما در نور طبيعي آن را بررسي كنيد، اين نكته را درنظر بگيريد كه رنگ فرش دستباف در جهت خواب آن تيره‌تر به‌نظر مي‌رسد. همچنين حواستان باشد كه اشكال و هندسه طرح جايي ناتمام نمانده باشد.
دقت كنيد كه پرز فرش دستباف بايد درخشان و انعطاف‌پذير باشد. اگر قسمت انتهايي پرز با رنگ سطح فرش دستباف اختلاف داشته باشد، نشانه اين است كه با رنگ‌هاي جوهري فرش را رنگ كرده‌اند و ممكن است رنگ بدهد. يك فرش دستباف با پرز خشن سخت‌تر تميز مي‌شود.
فرش دستباف تنها كف‌پوشي است كه بر اثر پا خوردن، نور و شست‌وشو زيبايي‌هايش بيشتر مي‌شود و هيچ‌گاه چشم نوازي خود را از دست نمي‌دهد به‌ويژه اگر كه فرش دستباف با استفاده از مواد رنگ‌زاي طبيعي رنگ شده باشد. فرش دستباف هر چه بيشتر پا بخورد و هرچه بيشتر بماند ارزش مالي و هنري‌اش بيشتر مي‌شود.
براي اينكه خيالتان راحت شود كه يك فرش دستباف مرغوب مي‌خريد، قبل از خريد با يك دستمال نمدار روي قسمتي از فرش دستباف بكشيد، اگر رنگ فرش دستباف مصنوعي باشد فرش به دستمال رنگ مي‌دهد.
- شروع از 5ميليون تومان
فرش دستباف اگر از مواد گياهي بافته شده باشد با گذشت زمان قيمتش افزايش مي‌يابد. اما در كل قيمت فرش دستباف نسبت به فرش ماشيني بسيار بالاتر است. كوچك‌ترين اندازه فرش‌هاي دستباف گاه هم اندازه با فرش‌هاي 750 شانه ماشيني صدها هزارتومان ارزش مادي دارد. قيمت فرش به تناسب اندازه، طرح‌ها، الياف و... متفاوت خواهد بود. يك فرش پرده‌اي از 2 ميليون تومان شروع مي‌شود. گران‌ترين‌ها فرش‌هاي 6 و 9 و 12 متري به‌ويژه با طرح بيجار هستند كه كمتر از 5تا 7ميليون تومان نيستند. همچنين گليم سجاده هم قيمت متنوع و بالايي دارد. يك گليم معمولي و با اندازه متوسط در بازار با قيمتي حدود 700هزارتومان خريد و فروش مي‌شود. قيمت جاجيم هم به همين ترتيب از چندصد هزارتومان شروع مي‌شود؛ جاجيم‌ها ارزش صادراتي دارند و براي ساخت كيف و كفش هم به كار مي‌روند.
نظر شما